HEC kodu, heksadesimal (hexadecimal) yani 16’lı sayı sistemi‘ne (16’lık taban) verilen addır. Matematik biliminde ve özellikle de bilgisayar bilimlerinde sıklıkla kullanılan bir ifadedir. On altılık sistemde değerler 0-9 arası rakamlar ve A’dan F’ye kadar olan harfler ile sembolize edilir. Bu tabanda kullanılan karakterlerin listesi:
0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, A, B, C, D, E, F‘dir.
Gündelik hayatta 10’luk sayı sistemini kullanırız ve bu sayı sisteminde değerler 0-9 arası rakamlar kullanılarak ifade edilir. Çocukluğumuzdan itibaren alıştığımız bu sistemde toplama, çıkarma, çarpma ve bölme işlemlerini aklımızdan kolaylıkla yapabiliriz. Ancak on altılık hani hexadecimal sistemde bunu aklımızdan yapmamız pek kolay değildir.
Bilgisayarların 0 (sıfır) ve 1 (bir) haricinde hiçbir kavramı anlamadığını okuldaki bilgisayar derslerinde pek çok kez işitmişsinizdir. Burada kastedilen şey ikili sistem (binary) için yalnızca 0’lardan ve 1’lerden oluşan değerlerin kullanıldığıdır. Örneğin bilgisayarda “merhaba” metnini hafızada tutabilmek için yalnızca bu değerlerle sembolize edilen ikili sistem kullanılarak “01101101 01100101 01110010 01101000 01100001 01100010 01100001” ifadesini iletmemiz gerekir. Bu değeri bir insanın aklında tutabilmesi ve bu şekilde kullanabilmesi son derece zorken bilgisayarlar bu dili kullanarak işlem yaparlar.
Hexadecimal (HEC Kodu) Neden ve Nerelerde Kullanılır?
Bilgisayarlarda verilerin geçici olarak saklandığı parçaya bellek (memory-RAM) adı verilir. Bu bellekte tutulan değerlere karşılık gelen adres değerleri hex kodu olarak saklanır. Bunun tercih edilmesinin nedeni gerek onlu tabanda gerek ikili tabanda bu ifadenin çok daha fazla değerle sembolize edilmesidir. HEX sisteminde ifadeler 0x17F4C5 gibi 0x ön eki (prefix) ile de ifade edilir. Bu kısa ifade edilme avantajı bilgisayar teknolojisinde HEC kodunun tercih edilmesinin ana nedenidir.
100.000.000 değerini bu sayı sistemlerinde ifade ettiğimizi varsayarak aşağıdaki örneğe göz atacak olursak:
İkilik (binary) karşılığı: 101111101011110000100000000
Onluk (decimal) karşılığı: 100.000.000
On altılık (hexadecimal) karşılığı: 5F5E100
Ayrıca Photoshop, Illustrator, inDesign gibi tasarım araçlarının yanında HTML renk kodlarını ifade ederken de hexadecimal sistem (hec kodu) kullanılır. Örneğin beyaz rengin RGB (Kırmızı, Yeşil, Mavi) karşılığı olan (255, 255, 255) değeri on altılık sistemde FFFFFF ile ifade edilir. Kırmızı renk için FF0000, siyah renk için 000000 kodu kullanılır. Kalan tüm renkler FFFFFF ile 000000 arasındaki değerlerle ifade edilir. Örneğin bir turkuaz tonunu 00B3FF ile sembolize edebiliriz.
Hexadecimal (16’lık Taban) Decimal (10’luk Taban) Dönüşümü Nasıl Yapılır?
On altılık tabandaki bir ifadeyi onluk tabana dönüştürmek esasında çok basit bir işlemdir. Lisede matematik dersinde bunu mutlaka görmüşsünüzdür. Bunu yapmak için sayılara sağdan başlayarak 160, 161, 162, 163 gibi değerlerle çarparız. Elde ettiğimiz değerleri topladığımızda onluk sistemdeki karşılığı bulabiliriz. Örneğin 1B3 değerinin 16’lık sisteme çevrilmesi için:
- 3 değeri 160 ile, B değeri (yani onluk sistemde 11) 161 ile ve 1 değeri 162 ile çarpılır.
- (3 * 1) + (11 * 16) + (1 * 256) = 453 değeri bulunur.
- Taban çevrim işlemi tüm tabanlar için aynı yöntem kullanılarak yapılabilir.
Ayrıca bilgisayarlarımızda ve cep telefonlarımızda kullandığımız hesap makinelerinde bu dönüşümü anında yapabilmeniz mümkündür. Örneğin Windows bir bilgisayarda hesap makinesiyle bu işlemi yapmak isterseniz aşağıdaki adımları takip edebilirsiniz:
- Başlat menüsüne tıklayın.
- Arama kutusuna hesap makinesi veya işletim sisteminiz İngilizce ise calculator yazın.
- Arama sonucunda çıkan hesap makinesi uygulamasına tıklayın.
- Uygulama açıldığında sol üstteki menü simgesine tıklayın ve Programlayıcı (Programmer) seçeneğini seçin.
- Listeden DEC yani decimal (onluk) seçeneğini işaretleyin.
- Artık hesap makinesine yazdığınız değerlerin hexadecimal (on altılık), decimal (onluk), octal (sekizlik) ve binary (ikilik) sistemdeki karşılıklarını anında görebilirsiniz.